Jest placówką badawczą prowadzącą interdyscyplinarne badania naukowe nad funkcjonowaniem i efektywnością systemu edukacji w Polsce. Instytut uczestniczy w krajowych i międzynarodowych projektach badawczych, przygotowuje raporty, sporządza ekspertyzy oraz pełni funkcje doradcze. Funkcjonuje pod nadzorem Ministra Edukacji Narodowej.
W ramach działalności statutowej Instytut Badań Edukacyjnych wydaje corocznie publikacje i opracowania naukowe z zakresu szeroko rozumianej edukacji.